Όταν το «για το καλό σου» σημαίνει «για το καλό μου»

Image credit: Kelly Sikkema / unsplash.com

Deprecated: implode(): Passing glue string after array is deprecated. Swap the parameters in /home/psychol1/public_html/my-psychologist.psychologynow.gr/plugins/content/jw_allvideos/jw_allvideos.php on line 73

Πόσες φορές έχετε ακούσει τη φράση «Για το καλό σου το κάνω» και νιώθετε ότι απορρίπτεται η δική σας, προσωπική επιθυμία από άλλους ανθρώπους που υποτίθεται ότι γνωρίζουν τι είναι καλό για εσάς;

Έχω χρησιμοποιήσει αρκετές φορές στη ζωή μου τη φράση Για το καλό σου (For your own good), χωρίς ωστόσο να έχω λάβει υπόψη μου το δεύτερο μέρος αυτής της φράσης, όπου βρίσκεται όλη η ουσία.

Βάσει αυτής της φράσης- η οικογένεια, οι φίλοι και πολλοί άλλοι δικαιολογούν το «κακό» που μπορεί να προκαλεί η σφοδρή επιθυμία τους να επιβάλλουν τη δική τους αίσθηση δικαιοσύνης. Πολλές φορές τείνουν να απορρίπτουν τις προσωπικές διαμαρτυρίες μας επειδή όπως λένε γνωρίζουν καλύτερα από εμάς τι πρέπει να κάνουμε και έτσι μπορούν το βράδυ να κοιμούνται ήσυχοι ακόμα και αν εμείς δεν κλείνουμε μάτι.

Οι διάφορες μορφές της φράσης «Για το καλό σου»

Μπορεί να φαίνεται λίγο μελοδραματικό, αλλά αυτή είναι ακριβώς η συμπεριφορά που δύναται να ωθεί στην ταλαιπωρίας της ψυχής κάποιου. Οι μορφές χρήσης της συγκεκριμένης φράσης μπορεί να είναι οι ακόλουθες:

-Γιατί με φυλακίζεις ενώ προσπαθώ να απελευθερωθώ;

- Για το καλό σου.

-Γιατί με καταπιέζεις και με περιορίζεις όταν εσύ είσαι το πρόσωπο από το οποίο θέλω να απελευθερωθώ;

- Για το καλό σου.

Διαβάστε σχετικά: Ο δρόμος της ψυχοθεραπείας είναι αυτός της επιθυμίας

-Γιατί με αναγκάζεις να πάρω αυτά τα φάρμακα, τα οποία θα με σκοτώσουν;

- Για το καλό σου.

-Γιατί μου απαγορεύεις να πάρω αυτά τα φάρμακα, τα οποία τουλάχιστον θα με κάνουν να νιώσω καλά;

- Για το καλό σου.

Βέβαια μερικοί από τους πιο τολμηρούς μπορεί να παραδεχτούν ότι αυτά που κάνουν δεν είναι αποκλειστικά για «το δικό μας καλό», αλλά επειδή στην πραγματικότητα δε γνωρίζουν τι άλλο μπορούν να κάνουν. Αρκετές φορές έχω ακούσει ψυχιάτρους να λένε:

Συνήθιζα να λέω στους ασθενείς ότι δίνω τη συγκατάθεσή μου για ακούσια ψυχιατρική περίθαλψη για το καλό τους, όμως πλέον είμαι ειλικρινής και τους λέω ότι δεν ξέρω τι άλλο να κάνω… γιατί θέλω αύριο το πρωί να είναι ζωντανοί, ώστε να μπορέσουμε να οργανώσουμε σωστά τα επόμενα βήματά μας και φοβάμαι πως αυτό δε θα συμβεί αν δεν κάνω κάτι άμεσα. Αυτοί λοιπόν οι γιατροί είναι αυθεντικοί και γι’ αυτό μπορώ να συζητάω μαζί τους.

Η επιθυμία να μην πεθάνει ή να μην πληγωθεί κάποιος είναι ανθρώπινη και τα όποια ακραία πολλές φορές μέτρα που δύναται να πάρει κανείς για να το πετύχει αυτό είναι συχνά κατανοητά, αν και όχι απόλυτα δικαιολογημένα ως ένας τρόπος θεραπείας.

Το σημαντικό λάθος στα συστήματα ύπαρξής μας είναι η ανισορροπία της εξουσίας και ο τρόπος που αυτή διαιωνίζεται. Είναι ο ισχυρισμός ότι τα συστήματα κατέχουν την απόλυτη γνώση, ότι ξέρουν τα πάντα. Όταν όμως κάποιος από μία θέση εξουσίας καταλήγει να πει Απλά δεν ξέρω, η πράξη αυτή συνιστά μία κρίσιμη εξέγερση ενάντια στην ανατροπή του συστήματος και της εξουσίας, ακόμα και αν αυτό δεν είναι πάντα αρκετό για να γίνει αλλαγή.

Ζούμε σε μια κοινωνία η οποία στερείται επιλογών και καθοδηγείται από καπιταλιστικές δυνάμεις οι οποίες καθορίζουν όχι μόνο ποιος έχει αξία αλλά και τι χρειάζεται να γίνει με εκείνους που αποκλίνουν: να τους αποστραγγίξει χρηματικά ή ακόμα και να τους βγάλει από τη μέση ολοταχώς – ιδανικά και τα δύο.

«Για το καλό σου» σημαίνει στην πραγματικότητα «Για το καλό μου»

Στην πραγματικότητα, η φράση «για το καλό σου» μεταφράζεται σε «για το καλό μου».

-Γιατί με φυλακίζεις ενώ προσπαθώ να απελευθερωθώ;

-Για το δικό μου καλό, γιατί αυτή η κατάσταση μου προκαλεί αμηχανία και είναι επικίνδυνη και δεν ξέρω πως να την αντιμετωπίσω.

-Γιατί με καταπιέζεις και με περιορίζεις όταν εσύ είσαι το πρόσωπο από το οποίο θέλω να απελευθερωθώ;

-Για το δικό μου καλό, γιατί είμαστε και οι δυο μας σε μία πιεστική κατάσταση και εσύ είσαι εκείνος που φοβάται περισσότερο.

- Γιατί με αναγκάζεις να πάρω αυτά τα φάρμακα, τα οποία θα με σκοτώσουν;

-Για το δικό μου καλό, γιατί οι συνάδελφοί μου θα με ελέγξουν ή θα με αποκαλέσουν τρελό αν υποχωρήσω και δεν ξέρω αν μπορώ να το αντέξω αυτό.

-Γιατί μου απαγορεύεις να πάρω αυτά τα φάρμακα, τα οποία τουλάχιστον θα με κάνουν να νιώσω καλά;

-Για το δικό μου καλό, γιατί η κοινωνία έχει συγκεκριμένα κριτήρια για την αποδεκτή συμπεριφορά και δεν μπορώ να ρισκάρω τη φήμη ή τη δουλειά μου.

Η ανωτέρω παραδοχή λοιπόν μπορεί να βγάζει νόημα, καθώς υπάρχει έλλειψη εκπαίδευσης των παρόχων για την αντιμετώπιση της δυσφορίας όπως γενικότερη ανικανότητα του συστήματος να κάνει το ίδιο. Ποιο λοιπόν θα ήταν το κίνητρο για αλλαγή;

Σίγουρα αυτό δε θα εξυπηρετούσε κανένα τωρινό χρηματικό στόχο και θα ανέτρεπε την τάση που επικρατεί εδώ και εκατοντάδες χρόνια να χρησιμοποιείται το ψυχιατρικό σύστημα ως ένα μέσο και εργαλείο κοινωνικού ελέγχου.

Τουλάχιστον, αν μπορούμε να είμαστε ειλικρινείς και να κατανοήσουμε ότι η φράση Για το καλό σου στην πραγματικότητα σημαίνει Για το καλό μου, ίσως και να είμαστε σε θέση να γίνουμε πιο σοφοί αναφορικά με το στρατηγικό σχεδιασμό μας. Η φράση Για το καλό σου καθοδηγείται από το φόβο, τη δυσφορία, το χρήμα και την κοινωνική τάση για περιθωριοποίηση εκείνων που αποκλίνουν από τον κοινωνικό σχεδιασμό.

Η γλώσσα των «καθοδηγητών»

Η φράση «Για το καλό» σου αναμειγνύεται με μη ορατό τρόπο μέσα στη γλώσσα μας και μπορεί συχνά να χρησιμοποιηθεί με δύο τρόπους: του εχθρού ή του συμμάχου.

Η εχθρική διατύπωση της φράσης μοιάζει κάπως έτσι:

Πρέπει να σε αναγκάσουμε να αποδεχθείς την κατάσταση της ψυχικής υγείας σου, για το δικό σου καλό φυσικά.

Ενώ, μία συμμαχική διατύπωση της φράσης θα είναι κάπως έτσι:

Δεν πιστεύω πως είσαι ψυχικά ασθενής, αλλά χρειάζεται να χρησιμοποιώ τέτοιους όρους για να μπορώ να σε προστατεύσω από τους άλλους. Είναι για το δικό σου καλό, είμαι με το μέρος σου.

Ακόμη και στη δεύτερη περίπτωση, δηλαδή εκείνη του συμμάχου, το συναίσθημα μπορεί να αποδειχθεί εξίσου ή και περισσότερο επίπονο τελικά από την πρώτη περίπτωση.

Ωστόσο, όταν τουλάχιστον γνωρίζουμε ότι θα μπούμε σε μάχη, είμαστε σε θέση να προετοιμαστούμε ψυχικά. Βέβαια, στην περίπτωση του «υποτιθέμενου» συμμάχου, στον οποίο επιτρέπουμε να έρχεται όλο και πιο κοντά μας, είναι σαν να χώνουμε το αγκάθι όλο και πιο βαθιά στην πληγή, χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε φυσικά, και αυτό πονάει πολύ περισσότερο. Τα άτομα αυτά που μοιάζει να βρίσκονται στη θέση του συμμάχου δικαίως χαρακτηρίζονται ως «καθοδηγητές».

Αυτοί λοιπόν οι «καθοδηγητές» (που πολλές φορές μεταμφιέζονται στο ρόλο ψυχοεκπαιδευτών) αποτελούν χαρακτηριστικό της ψυχιατρικής καταπίεσης και μοιράζονται κοινά στοιχεία με προπαγανδιστικά φαινόμενα, όπως εκείνα που συναντάμε στην πατριαρχία.

Ουσιαστικά αυτό που συμβαίνει είναι ότι εκείνοι που βρίσκονται στη θέση του «καθοδηγητή» επιχειρούν να εξηγήσουν με έναν πιο συγκαταβατικό και πατροναριστικό τρόπο στον άλλο (συνήθως σε κάποιον με ψυχιατρικό ιστορικό) κάτι που στην πραγματικότητα ο τελευταίος γνωρίζει καλύτερα, συχνά, με τη δικαιολογία θα χρησιμοποιούσα άλλη γλώσσα αλλά δεν ξέρω αν θα με καταλάβαινε, ενώ πραγματικά εκείνο που εννοούν είναι Δεν θα με καταλάβετε γιατί δεν είστε στη θέση μου. Αυτό το κάνω για το δικό σας καλό για να αγωνιστώ για εσάς (και καμιά φορά αυτό φέρει μεγάλη αναστάτωση και θυμό που στοχεύουν σε αυτούς που δεν επιδεικνύουν την κατάλληλη συμπεριφορά ευγνωμοσύνης).

Διαβάστε σχετικά: Οι επικίνδυνες παρενέργειες των αντικαταθλιπτικών

Πολλές φορές, επίσης, μπορεί να τους ακούσουμε να λένε Άκουσα τις εναλλακτικές σου, απλά δεν έχω βρει κάποια από αυτές, με την οποία να αισθάνομαι άνετα. Η αλήθεια είναι ότι δεν μας αφορά αν δεν αισθάνονται άνετα. Ομολογουμένως, έχουμε ξεφύγει από το μονοπάτι μας όταν μας ζητάνε να χρησιμοποιούμε μόνο λέξεις από τη λίστα με τις κατάλληλες λέξεις τους. Στην πραγματικότητα όλο αυτό έχει να κάνει με τις αξίες μας και όχι με τις λέξεις αυτές καθ’ αυτές, και υπάρχει αρκετός χώρος στα πλαίσια της ανθρώπινης ακεραιότητας να δοκιμάσουμε και τη χρήση άλλων λέξεων.

Ωστόσο, όλα εξαρτώνται από εσάς, καθώς επαναλαμβάνοντας τη χρήση συγκεκριμένων λέξεων, μπορεί τελικά να σταματήσετε να αισθάνεστε άβολα. Η δυσφορία των «καθοδηγητών» αναφορικά με την περιγραφή της ζωής μας είναι καθαρά δικό τους πρόβλημα το οποίο χρειάζεται να το δουλέψουν με τον εαυτό τους.

Σε ποιόν κόσμο άλλωστε θα έπρεπε να είναι αποδεκτό κάποιος που κατέχει μια θέση εξουσίας να αποφασίζει για την αξία ανθρώπων που βρίσκονται στο περιθώριο και ποια κομμάτια της ανθρώπινής της υπόστασης χρειάζεται να θυσιάσουν;

Η δύναμη της φράσης «Δε Γνωρίζω»

Η φράση «Για το καλό σου» είναι άκρως καταπιεστική, καθώς σε αυτές τις τέσσερις λέξεις ενσωματώνεται η αμφιβολία ή ακόμα και η άγνοια για τον ίδιο μας τον εαυτό - ποιοι είμαστε, τι χρειαζόμαστε και τη θέση του ειδικού παίρνει κάποιο άλλο πρόσωπο, το οποίο κατέχει τη γνώση και τις απαντήσεις για εμάς και αν όμως κάτι πάει στραβά τελικά είναι δικό μας το λάθος.

Παρά το γεγονός λοιπόν ότι οι πάροχοι και οι ακαδημαϊκοί γνωρίζουν καλύτερα τη γλώσσα και τις προσδοκίες των άλλων, αυτό για το οποίο εκφράζονται με τόση βεβαιότητα είναι η ζωή μας, η οποία παραμένει δική μας και περιμένουν να είμαστε ευγνώμονες από το γεγονός ότι μας κυβερνούν με καλοσύνη.

Επίσης, η φράση αυτή, όπως και αν εκφέρεται -εχθρικά ή συμμαχικά- κρύβει μέσα της βία, καθώς υποβόσκει το παιχνίδι της δύναμης. Η τάση μας λοιπόν για αντίσταση, είναι ενδεικτική της καταπίεσης που μας ασκείται, για την οποία φυσικά το μόνο που μπορεί να μας προσφέρουν είναι ένα Λυπάμαι που αισθάνεσαι έτσι (λες και ο τρόπος που αισθανόμαστε είναι το πρόβλημα), χωρίς ούτε καν να αναγνωρίζουν τη δικαιολογημένη μας οργή.

Ίσως λοιπόν η μόνη λύση είναι να συνταχθούμε με το «Δεν ξέρω» και να το φωνάξουμε σε όλους εκείνους που πιστεύουν ότι γνωρίζουν τι είναι καλό για εμάς. Οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται το «Δεν ξέρω» ως αδυναμία, ωστόσο στην πραγματικότητα αυτή η μικρή φράση και παραδοχή συμπεριλαμβάνει όλες εκείνες τις δυνατότητες που μπορεί να ακολουθήσουν.

Υπάρχει τόσο μεγάλη ελευθερία σε αυτό το «Δεν ξέρω», που μας αποδεσμεύει από την ιδέα ότι πρέπει να γνωρίζουμε ή ότι γνωρίζουμε πολλά περισσότερα από κάποιον άλλον και έτσι είμαστε υπεύθυνοι για αυτόν. Μόνο με αυτό τον τρόπο λοιπόν μπορούμε να αποδεχτούμε το άγνωστο που μας περιβάλλει, να ανακαλύψουμε την πραγματική μας δύναμη και να καθοδηγηθούμε μέσα από αυτό, να συμπορευτούμε με τη χαρά και τη θλίψη που φέρνει η προηγούμενη κατάκτηση και η επόμενη άβυσσος.

Πηγή: madinamerica.com
Απόδοση: Άννα Αποστολίδου, Ψυχολόγος
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr